Sinh non là tình trạng khi thai nhi chào đời trước tuần thứ 37 của thai kỳ, hiện có nhiều nghiên cứu progestogen giúp ngăn tinh trạng này. Trẻ sinh non thường gặp nhiều vấn đề về sức khỏe hơn so với những đứa trẻ sinh đủ tháng. Thường sẽ rơi vào khoảng từ tuần 39 đến 40 của thai kỳ. Dựa theo kết quả của nhiều nghiên cứu, progestogen có thể giúp phòng ngừa tình trạng sinh non cho một số phụ nữ.
Những yếu tố nguy cơ dẫn đến sinh non bao gồm: tiền sử sinh non trước đó, chảy máu âm đạo, người Mỹ gốc Phi, đa thai, chỉ số khối cơ thể thấp, nhiễm trùng đường sinh dục… Những vấn đề thường gặp trong quá trình mang thai như: đau lưng nhưng lại không đau vùng chậu cũng có thể là một dấu hiệu của cơn co tử cung. Nhận biết những yếu tố nguy cơ, dấu hiệu và triệu chứng của sinh non đặc biệt rất quan trọng để phòng ngừa và điều trị kịp thời.
Mục lục
Tình trạng sinh non trong thai kỳ
Sinh non là tình trạng xảy ra khi trẻ được sinh ra trước tuần thứ 37 của thai kỳ. Có khoảng 70% các ca sinh non xảy ra một cách tự nhiên, 30% các ca sinh non. Còn lại có thể do các do các quyết định y khoa hoặc là kết quả của các bệnh lý trên người mẹ. Hoặc thai nhi (tiền sản giật, nhau thai tiền đạo, thai chậm phát triển trong tử cung,…).
Sinh non là nguyên nhân hàng đầu gây khuyết tật về thần kinh và tử vong cho trẻ sơ sinh. Những yếu tố làm tăng nguy cơ sinh non gồm: tiền sử sinh non trước đó; chảy máu âm đạo, mang đa thai, chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp; nhiễm trùng đường sinh dục,… Tỷ lệ sinh non ở Hoa Kỳ đã tăng hàng năm từ 9,4% năm 1980 lên đỉnh điểm 12,8% vào năm 2006. Gần đây tỷ lệ này đã giảm và đến năm 2013 là 11,4% . Sinh non là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho trẻ sơ sinh và khuyết tật về thần kinh ở trẻ em. Với gánh nặng lên tới 26 tỷ USD cho hệ thống y tế Mỹ mỗi năm.
Công dụng của Progestogen trong hỗ trợ phòng ngừa sinh non
Progestogen là 1 trong 5 loại hormone steroid. Progestogen được chia thành 2 nhóm, nhóm ngoại sinh (progestin) và nhóm nội sinh (progesterone). Progesterone là một hormone được cơ thể tạo ra, đóng vai trò quan trọng trong suốt thai kỳ. Trong giai đoạn đầu, progesterone giúp tử cung phát triển và giảm hiện tượng co bóp. Giúp giảm nguy cơ sảy thai (vì nếu cơn co tử cung xảy ra trong giai đoạn đầu của thai kỳ có thể dẫn tới sảy thai. Đây là tình trạng thai chết trong tử cung trước 20 tuần).
Đối với giai đoạn sau của thai kỳ, progesterone giúp tuyến vú phát triển. Nhằm để sẵn sàng tiết sữa và giúp phổi hoạt động tốt hơn. Để cung cấp nhiều oxy hơn cho sự phát triển của thai nhi. Đồng thời, progesterone cũng điều chỉnh các phản ứng miễn dịch. Bằng việc giảm sản xuất các cytokine tiền viêm và giãn cơ trơn. Từ đó ngăn chặn hoạt động của oxytocin và ức chế sự hình thành của phản ứng kích hoạt co cơ trơn tử cung. Đặc biệt, progesterone còn ngăn cản quá trình tự hủy của tế bào màng bào thai.
- Có 2 dạng sử dụng progesterone trong phòng ngừa sinh non là:
Sử dụng Progestogen bằng cách đặt trong âm đạo
Giảm nguy cơ sinh non trong trường hợp phụ nữ mang đơn thai và có cổ tử cung ngắn. Cổ tử cung ngắn nghĩa là chiều dài kênh cổ tử cung ngắn hơn bình thường (<20mm). Dẫn đến hiện tượng cổ tử cung mở sớm hơn, trước khi thai nhi sẵn sàng chào đời. Bác sĩ có thể chỉ định sản phụ sử dụng progesterone đặt âm đạo gel, dạng viên đạn hay viên nang.
Ưu điểm của progesterone đặt âm đạo là khả dụng sinh học trên tử cung cao. Vì tác dụng lên tử cung trước khi chuyển hóa lần đầu ở gan. Tuy vậy, progesterone đặt âm đạo cũng có thể gây kích ứng âm đạo gây khó chịu, nhưng tác dụng phụ toàn thân ít hơn. Và do progesterone đặt âm đạo có thời gian bán thải khoảng 13 giờ. Thế nên thường được đặt mỗi ngày, liều dùng 90 mg – 400 mg.
Sử dụng Progestogen bằng cách tiêm trực tiếp
Giảm nguy cơ sinh non trong trường hợp đơn thai có tiền sử sinh non. Loại progesterone này có thành phần là 17 alpha-hydroxyprogesterone caproate (còn gọi là 17P). Bác sĩ thường chỉ định sử dụng progesterone tiêm cho thai phụ bắt đầu từ tuần 16 – 24; và cho đến tuần 36 của thai kỳ. Thuốc chích ngừa là Makena (một loại biệt dược). Hoặc hợp chất pha trộn (sử dụng cho những trường hợp bị dị ứng với thành phần của Makena). Khi tiêm thuốc, thai phụ có thể có cảm giác khó chịu ở vị trí tiêm.
- Lưu ý: Điều trị bằng progestogen không áp dụng trong trường hợp mang đa thai mà chỉ áp dụng cho đơn thai.
Sinh non là nguyên nhân chủ yếu gây tử vong chu sinh và các bệnh lý khác. Progestogen đóng vai trò quan trọng trong ngăn ngừa sinh non tự phát ở 2 nhóm phụ nữ. Đó là phụ nữ có tiền sử sinh non, mang đơn thai và phụ nữ mang đơn thai có cổ tử cung ngắn. Khi dùng Progestogen để phòng ngừa sinh non, thai phụ cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Progestogen đóng một vai trò trong việc ngăn ngừa sinh non tự phát trong 2 nhóm phụ nữ. Phụ nữ có tiền sử sinh non đơn thai tự phát; và phụ nữ có cổ tử cung ngắn trong tam cá nguyệt giữa. Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCK II Phạm Thị Xuân Minh – Khoa Sản phụ khoa.
